Płodozmian w ogrodnictwie ekologicznym pełni szczególną rolę. Nie tylko pomaga zaplanować i rozmieścić uprawy, ale przede wszystkim pomaga w dostarczyć roślinom odpowiednich substancji odżywczych do wzrostu. Nie każdy też wie, że płodozmian ma także znaczenie profilaktyczne – wzmacnia naturalną odporność roślin przed chorobami i szkodnikami.
Zazwyczaj planując płodozmian dzielimy posiadany obszar: czy to grządkę, ogród lub pole na kilka mniejszych zagonów, kawałków, plantacji – w zależności ilu letnie zmianowanie pragniemy wprowadzić. Potem określamy na tych poletkach kolejność wysiewanych bądź wysadzanych roślin. W takim planie warto uwzględnić również miejsce pod uprawę roślin wieloletnich np. truskawek, poziomek, również kwiatów. Warto przewidzieć także od czasu do czasu uprawę zbóż, które spełnią w płodozmianie ważną rolę sanitarną. Powinno się również przewidzieć uprawę roślin motylkowych, które wzbogacają glebę w azot.
Układamy płodozmian. 2 informacje na start
Im dłuższy płodozmian, tzn. im rzadziej ta sama roślina (ściślej roślina z tej samej rodziny) trafia na daną grządkę, zagon, pole tym korzystniej i bezpieczniej.
Dobra znajomość wymagań pokarmowych, siedliskowych, klimatycznych oraz innych właściwości roślin, np. wrażliwości na choroby także rodzaj ich wpływu na glebę pozwala na najbardziej prawidłowe zaplanowanie zmianowania, rotacji.
Szczegółowe zasady układania płodozmianu w ogrodzie ekologicznym
- W ekologicznym ogrodzie układając zmianowanie warto uwzględnić następujące szczegółowe uwarunkowania przyrodnicze:
- Wymagania pokarmowe roślin, poprzez właściwe następstwo roślin o rożnym zapotrzebowaniu na te składniki najlepiej wykorzystujemy glebę.
- Wymagania odnośnie wody, światła, powietrza.
- Sposób pobierania pokarmu z gleby, korzenienia się.
- Wysokość roślin i zacienienie gleby jakie one wywołują, zwłaszcza przy uprawie współrzędnej i pasowej ma bardzo duże znacznie.
- Wpływ lokalnego klimatu i rodzaju gleby.
- Stan gleby m.in. jej zmęczenie (wskutek poprzedniej uprawy) i zachwaszczenie.
- Pory sprzętu poszczególnych rośliny, zwłaszcza roślin poprzedzających.
- Możliwości uprawy przedplonów, wsiewek, międzyplonów i poplonów, pozwalających utrzymać glebę jak najdłużej pod okryciem. To m.in. zapobiega również erozji wietrznej i wodnej.
- Przynależność do rodziny botanicznej. To pozwala poprzez przemienną uprawę roślin z różnych rodzin najlepiej chronić rośliny przed chorobami i szkodnikami, a glebę przed zmęczeniem.
- Naturalną odporność roślin na choroby i szkodniki.
- Możliwość uprawy roślin motylkowych wiążących azot w glebie, zakłada się jednak że strączkowe nie powinny zajmować więcej niż 20-25 proc. Powierzchni.
- Możliwość uprawy jak największej gamy roślin starszych tradycyjnych odmian, z których można samemu zebrać własne nasiona.
- Uprawa jak największej liczby roślin zmniejsza ryzyko dużych strat plonów np. wskutek anomalii klimatycznych lub nagłej inwazji szkodników, chorób.
- Wzrost żyzności i biologicznej aktywności gleby poprzez dostarczenie systematyczne rożnych resztek, zwłaszcza tych bogatych w azot.
Płodozmian. Plan jest niezbędny
Dobrego płodozmianu nie uda się ułożyć bez dobrego, szczegółowego planu. Powinien on być rozpisany od razu na kilka lat. Im dłuższy okres następstwa roślin z danej rodziny po sobie, tym będzie to płodozmian bardziej ekologiczny i lepszy dla zdrowia, ale często też smaku i walorów odżywczych roślin. Taki płodozmian najlepiej chroni bioróżnorodność. W razie potrzeby plan można, a nawet trzeba korygować, np. gdy jakaś uprawa wypadnie z racji anomalii klimatycznych, braku czasu do uprawy, pozyskania nowej atrakcyjnej rośliny. Bez szczegółowego planu szybko się pogubimy i będziemy robić błędy. Najpierw należy wstępnie podzielić cały ogród na kilka części (najlepiej na minimum 4). Powinny być one w miarę równe, bo to ułatwi dalszy ich podział i planowanie.
300 ekosposobów na szkodniki i choroby
Przykładowy płodozmian w ogrodzie ekologicznym
Płodozmian w ekoogrodzie mógłby wyglądać tak.
Na pierwszej części nawożonej kompostem, albo dobrze rozłożonym obornikiem bydlęcym, będziemy uprawiać rośliny liściowe kapustowate (więcej patrz: tabelka z podziałem na rodziny botaniczne, tabelkę znajdziesz w książce 300 ekosposobów na szkodniki i choroby), dyniowate i inne np. ziemniaki, kukurydzę wymagające dużego nawożenie,
na drugiej korzeniowe z rodziny selerowatych i czosnkowatych,
na trzeciej astrowate (aksamitki, słonecznik), jasnowate ( np. majeranek, cząber) i wiechlinowate (zboża poza kukurydzą), ale też selerowate (np. koper),
na czwartej bobowate (dawniej określane jako rośliny motylkowe, strączkowe).
W międzyczasie można siać również poplony, nawozić dodatkowo kompostem np. pod słonecznik, majeranek, koper.
Można też ogród podzielić na 5 części, gdy pragniemy jeszcze wprowadzić jakieś wieloletnie uprawy np. truskawki, poziomki.
Dodatkowo można również wydzielić 6 fragment na uprawy wieloletnie np. szparagów, chrzanu, topinamburu.
Powyższy tekst jest fragmentem książki Zbigniewa Przybylaka pt. 300 ekosposobów na szkodniki i choroby (pierwsza część serii Tradycyjny Ogród Ekologiczny). Znajdziecie w niej przykładowe płodozmiany a także jeszcze więcej porad na temat ich układania i zasad wykorzystania.
Przeczytaj także ciekawy tekst na portalu biokurier.pl: Jak ułóżyć płodozmian dla małego ekowarzywnika